Czy Świadkowie Jehowy to sekta?
[Przełożył: Dawid S., aka PanWór, 23.08.2024]
Sekta (ang. cult) to powszechnie przyjęte słowo opisujące nieortodoksyjne grupy religijne, w tym Świadków Jehowy. Ogólnie rzecz biorąc, określanie jakiejkolwiek grupy mianem sekty jest kontrproduktywne, ponieważ wywołuje negatywne skojarzenia z ludźmi odizolowanymi w społecznościach, ślepo podążającymi za charyzmatycznym przywódcą, gotowymi umrzeć za swoją sprawę. Świadkowie Jehowy błyskawicznie odrzucają pogląd, jakoby należeli do jakiejś sekty.
Nikt nie przyłącza się do sekty. Nikt nie przyłącza się do czegoś, co jego zdaniem mu zaszkodzi. Przyłączasz się do organizacji religijnej, przyłączasz się do organizacji politycznej i przyłączasz się do ludzi, których naprawdę lubisz. Ocalały z Jonestown, Deborah Layton
Słowo sekta ma szeroki zakres znaczeń. W języku angielskim słowo "cult" obejmuje nawet po prostu "system wierzeń religijnych", a zatem można je stosować do każdej grupy religijnej. Tłumaczy się je najczęściej jako sekta, ale czasem używane jest też kult, choć oficjalna polska definicja tego słowa mija się z definicją ang. cult.
Przy tak szerokim znaczeniu, używanie słowa „sekta” w rozmowie może prowadzić do nieporozumień, jeśli nie ma jasności co do tego, w jaki sposób każda osoba rozumie ten termin. Sekta jest powszechnie używana jako forma zniewagi, a zatem używanie jej do opisu jakiejś religii może zrazić daną osobę, uniemożliwiając inteligentną dyskusję na temat zalet danej grupy.
Zamiast generalizować Świadków Jehowy jako sektę, dyskusja powinna koncentrować się raczej na tym, czy metody Strażnicy są etyczne w pozyskiwaniu i utrzymywaniu członków oraz jaki wpływ ma to na życie ludzi dotkniętych przez tę grupę. Terminy powszechnie używane do identyfikacji niezdrowych grup to „wysoka kontrola”, „nadmierny wpływ” lub alternatywne określenie „przymusowa perswazja”. W artykule „Fear and Cult Mind Control” (Strach i kontrola umysłu w sektach) omówiono kwestię tego, czy przywódcy Strażnicy używają nadmiernego wpływu do kontrolowania Świadków Jehowy.
Określenie „sekta” (ang. cult) jest najczęściej stosowane w odniesieniu do 'grupy lub ruchu podążającego za nieortodoksyjnym religijnym lub filozoficznym systemem wierzeń'. Dodatkowo Webster's Dictionary definiuje „cult” jako „religię uważaną za nieortodoksyjną lub nieprawdziwą”. Steven Hassan, znany ekspert w dziedzinie sekt i nowych ruchów religijnych, dokonuje rozróżnienia między sektą łagodną a sektą destrukcyjną, którą jest każda grupa religijna, polityczna lub handlowa, w której „osoba lub grupa osób sprawuje dyktatorską kontrolę”, stosując „techniki kontroli umysłu (tzw. „pranie mózgu”), aby ludzie pozostawali zależni i podporządkowani”.
Hassan jest byłym członkiem sekty Kościoła Zjednoczeniowego i autorem książek „Combating Cult Mind Control” (Zwalczanie kontroli umysłu w sektach)(1) oraz „Releasing the Bonds, Empowering People to Think for Themselves” (Uwalnianie więzi, umożliwianie ludziom samodzielnego myślenia). Stworzył on model BITE (znany też jako model Hassana), aby pomóc w ustaleniu, czy grupa używa perswazji przymusowej do kontrolowania swoich wyznawców. BITE to akronim od czterech angielskich słów: sterowanie zachowaniem (Behavior), informacjami (Information), myśleniem (Thought) i emocjami (Emotional Control).
Świadkowie Jehowy spełniają większość cech wymienionych na powyższej liście, co więcej, strona internetowa Hassana freedomofmind.com z 2 sierpnia 2018 r. uznaje Świadków Jehowy za grupę spełniającą te kryteria.
Wprawdzie stwierdziłem wcześniej, że używanie słowa „sekta” przynosi efekt przeciwny do zamierzonego, niemniej jednak poniżej zamieściłem cytaty omawiające cechy sekty, które można odnieść do Świadków Jehowy, ze względu na to, jak powszechnie termin ten jest używany w mediach.
Najwyraźniejszym rozróżnieniem tego, czy dana religia jest szkodliwa, jest to, jak traktowani są jej byli członkowie. Jeśli istnieje ścisły nacisk na unikanie i stronienie od nich, grupa stosuje destrukcyjną formę kontroli.
„Różnica między kultem a religią tkwi w tym, jak ci, którzy odchodzą lub chcą odejść, są traktowani” - Eliyahu Federman (huffingtonpost.com 27 września 2013)
Świadkowie Jehowy ściśle egzekwują unikanie "wykluczonych" członków (od niedawna nazywanych „usuniętymi ze zboru”). Podczas gdy Świadkowie twierdzą, że jest to zgodne z miernikami Jehowy, artykuł „Wykluczanie i unikanie” wskazuje, że praktyka ta znacznie wykracza poza wytyczne biblijne. Z tego powodu religia Świadków Jehowy jest słusznie określana jako „okrutna”.
Świadkowie Jehowy 'okrutną sektą'
„Raphael Aron, psycholog, konsultant i dyrektor Cult Counselling Australia (Australijska organizacja zajmująca się doradztwem w sprawach sekt) w Melbourne, stwierdził, że Świadkowie Jehowy stosują politykę „unikania” członków, którzy odeszli lub chcieli odejść, poprzez odcinanie ich od członków rodziny, którzy nadal byli członkami sekty.
Jak mówi: „Nadal czekam na uzasadnienie, dla którego ktoś mógłby oderwać pięcio- lub sześcioletnie dziecko od jego dalszej rodziny, ponieważ mama lub tata zdecydowali się opuścić szeregi Świadków Jehowy”.
[...] Czasopismo religijne Strażnica opisuje „odstępców” jako 'chorujących pod względem umysłowym' wyrzutków, którzy „szukają sposobności, by zarazić innych”.
Zdaniem Arona unikanie jest "drakońskie, okrutne i bezduszne". Religia i wiara miały zapewniać wsparcie, pocieszenie i ciepło, lecz unikanie może zniszczyć poczucie własnej wartości i wywołać poczucie winy, zwłaszcza u dzieci". (Chris Johnston, starszy redaktor gazety The Age, 16 marca 2013)
Podstawowym wyznacznikiem kultu jest poziom "kontroli", jaką sprawuje on nad członkami. Kiedy religia staje się kultem?
„Wielu naukowców i obserwatorów zjawiska kultu, takich jak psycholog Philip G. Zimbardo ze Stanfordu, zgadza się co do czterech kryteriów definiujących kult. Pierwszym z nich jest kontrola zachowania, tj. monitorowanie tego, dokąd zmierzasz i co robisz. Drugim jest kontrola informacji, taka jak zniechęcanie członków do czytania krytycznych materiałów na temat grupy. Trzecia to kontrola myśli, polegająca na nakładaniu ostrych ograniczeń na kwestionowanie doktryny. Czwarta to kontrola emocjonalna - wykorzystująca poniżanie lub poczucie winy. Czasami jednak cechy te można wykryć również w wyznaniach głównego nurtu. Dlatego dodałbym jeszcze dwie kategorie: kontrolę finansową i ekstremalne przywództwo”. 25 lutego 2011 MITCH HOROWITZ Wall Street Journal
Imam Mohamad Jebara: Owoce drzewa ekstremizmu 6 lutego 2015 r. „Większość kultów ma dwie główne cechy wyróżniające: Ogromny sprzeciw dla krytycznego myślenia z naciskiem na ślepe podążanie za zestawem dogmatycznych ideałów, przez cały czas dając swoim wyznawcom złudne poczucie samostanowienia i wolnego wyboru. Drugą cechą jest izolowanie swoich wyznawców, strasząc ich surowymi karami, niekiedy nawet śmiercią, za „odstępstwo” od ich „ścieżki”.”
Doktryna Strażnicy spotyka się z krytyką za nadmierne koncentrowanie się na strachu i paranoi. Świadkowie Jehowy są przekonani, że są szczególnym celem międzywymiarowej wojny, która niebawem doprowadzi do tego, że Szatan zwróci przeciwko nim siły rządowe, co czyni ich sektą apokaliptyczną.
Mówienie członkom jakiejkolwiek kontrowersyjnej grupy, że należą do sekty lub kultu, jest bezcelowe, ponieważ jej członkowie nie wierzą, że do niej należą, bez względu na to, jak nietypowa może być ta grupa. Dlatego też opisywanie Strażnicy jako sekty jest kwestią budzącą wiele emocji. Chociaż niewątpliwie nie jest to organizacja głównego nurtu, istotną kwestią jest to, czy Strażnica nadużywa technik kontroli, które prowadzą do szkodliwej struktury przekonań. Kwestie te zostały dogłębnie przeanalizowane przez artykuł Fear and Cult Mind Control (Strach i kontrola umysłu w sektach).
Na serwisie Reddit użytkownik StrawberryPunk82 zamieścił następującą tabelę, która porównuje standardowe praktyki kultów z naukami i praktykami Strażnicy. (oryginał ang.: post na r/exjw)
Przypisy
[1] — na polskim rynku wydawniczym książka ta tłumaczona jest m.in. jako: "Jak uwolnić się od manipulacji psychicznej w sekcie. Poradnik dla rodzin i przyjaciół członków destrukcyjnych kultów" lub "Psychomanipulacja w sektach".
Paul Grundy 2005 - 2025